Erruet eo ar skiantourez Catherine Lavau e Roazhon tri bloaz zo evit labourat en Ensavadur enklask war ar yec’hed, an endro hag al labour (Irset e galleg). A-hed he buhez he deus bet labouret da glask gouzout penaos e y’a en-dro al leusemioù e korf ar babigoù, ar vugale hag an dud deuet, a-benn klask doareoù pareañ. Divizet he deus Catherine Lavau klask bremañperak e tiwan ar c’hleñvedoù a-benn mirout outo d’en ober.He fal : kompren peseurt efedoù deraouer a zo gant ar produioù pistrius war leusemioù ar vugale.
Ober al liamm etre pestisidoù zo hag ar fed ma vefe klañv bugale zo gant leusemioù zo un tem kizidig. Penaos emaoc’h o vont da labourat ?
Emaon o sevel ur raktres evit studiañ efedoù ar produioù pistrius war deroù ar c’hleñved. Ober a ran ar prouadoù-se war besked zebr. Ret eo gouzout e teu leusemioù ar vugale diwar ar c’hemmoù a c’hoarvez e-pad ar prantad dougen. Neuze e klaskan sellet war va fesked penaos e cheñch molekulennoù ar grouell er vi pa vez eus produioù pistrius. Da c’houde e c’hallan studiañpenaos emañ ar jeu gant ar pesked a-hed o buhez. Gouzout a ran e c’hall bezañ iskis kaozeal eus pesked, met implijet e vez kalz al loened-mañ evit studiañ al leusemioù.
Pa vez meur a familh bugale klañv enno e lec’hioù zo, e c’heller soñjal int bet taget gant produioù pistrius bet alanet gant o mamm pa oant dougerez en trowardroioù, produioù hag o deus un efed war liesadenn kelligoù ar gwad, evel ma c’hoarvez gant ar pesked pa reomp prouadoù warno.
Da gentañ emaon o vont d’ober prouadoù gant molekulennoù a oaromp dija int kaoz eus leusemioù, ha da c’houde e c’hallin klask gant ar molekulennoù a c’hell bezañ kavet er c’hlusterioù.
Daoust hag-eñ e c’hell servij disoc’hoù hoc’h enklask evit prouiñ efedoù war an dud en tu-hont d’an efedoù war al loened ? Ha posubl eo prouiñ al liamm etre pestisidoù ha leusemi ur bugel ?
Tost dibosubl eo prouiñ al liamm-se gant tud rak rankout a rafemp lakaat tud da vezañ klañv a-ratozh-kaer ha se ne c’hallomp ket ober evel-just. Met daoust ma n’eus ket eus prouennoù sur da vat e rankfe bezañ eus ur bennaenn diwall, o c’houzout ne c’hellomp ket prouiñ muioc’h.
Gant an enklask nevez emaon oc’h ober e vez titouroù skiantel nevez hag a vo kemeret e kont spi em eus gant ar galloudoù publik. An holl ditouroù hon eus a y’a war ar memes tu. N’eo ket ur brouenn e vo memes efedoù war an holl vugale o vevañ e-kichen gwini tretet gant pestisid-mañ-pestisid. Pismigañ a c’heller ober atav war ar fed eo disoc’hoù war besked ha n’eo ket war an dud. Met memes tra e produomp titouroù skiantel gwirion, peadra da gompren peseurt produioù a zo risklus evit yec’hed an dud. Emichañs e vo klevet kement-se gant an ensavadurioù a gemer an divizoù.
E fin 2023 eo bet krouet e CHU Amiens ur guzuliadenn « pestisidoù ha kleñvedoù bugale ». D’ho soñj e vez ezhomm krouiñ un dra a-seurt-se e Breizh ?
D’am soñj e vefe ur bern familhoù laouen gant seurt benveg, ya. O-unan emaint gant bugale klañv hep kompren perak. N’eus ket kalz a ostilhoù ganto. Ne vezont ket klevet. Gant medisined zo ne vez ket kemeret e kont riskloù an endro tamm ebet. D’am soñj ne vez ket kemeret mat e-karg seurt traoù. Neuze, ma c’hallfe bezañ d’an nebeutañ tud o selaou ar familhoù e c’hallfe bezañ ur sikour psikologel a-bouez.
